Odkażanie ran

Spis treści

Dlaczego odkażanie ran jest ważne?

Zasady prawidłowego oczyszczania ran

Jaki środek do odkażania ran wybrać?

Błędy przy dezynfekcji ran

Źródła

Dlaczego odkażanie ran jest ważne?

Odkażanie ran to nieodzowny element pierwszej pomocy, który zapobiega infekcjom i wspiera proces gojenia. Odpowiednie oczyszczenie rany i dezynfekcja chronią przed wniknięciem bakterii, które mogą prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zakażenie czy opóźnione gojenie. Bez właściwej dezynfekcji, nawet drobne rany mogą stać się poważnym zagrożeniem dla zdrowia.

Zasady prawidłowego oczyszczania ran

Aby prawidłowo oczyścić ranę, zacznij od dokładnego umycia rąk wodą z mydłem lub użyj środka do dezynfekcji, aby uniknąć wprowadzenia bakterii do rany. Następnie przepłucz ranę czystą wodą lub solą fizjologiczną, aby usunąć brud i zanieczyszczenia. Kolejnym krokiem jest zastosowanie łagodnego środka antyseptycznego, takiego jak oktenidyna lub podchloryn który zdezynfekuje ranę. Po dezynfekcji delikatnie osusz ranę gazikiem. Na koniec załóż odpowiedni opatrunek, który chroni ranę przed dalszym zanieczyszczeniem. Regularnie kontroluj ranę i zmieniaj opatrunek, aplikując środek odkażający przy każdej zmianie.

Jaki środek do odkażania ran wybrać?

• Oktenidyna to środek antyseptyczny o szerokim spektrum działania, który skutecznie zwalcza bakterie, wirusy i grzyby. Jego dużą zaletą jest łagodność dla skóry, dzięki czemu może być bezpiecznie stosowany nawet na wrażliwych obszarach ciała, takich jak okolice oczu czy błony śluzowe. Oktenidyna działa szybko, eliminując drobnoustroje na powierzchni rany i zapobiegając infekcjom (np. Octenisept aerozol, Octenisept, Oktaseptal).

• Podchloryn sodu jest silnym środkiem antyseptycznym, skutecznym w walce z bakteriami, wirusami i grzybami. Jest szczególnie polecany do leczenia ran przewlekłych, owrzodzeń oraz oparzeń. Dzięki neutralnemu pH, podchloryn sodu minimalizuje ryzyko podrażnień skóry i może być stosowany na otwarte rany, gdzie wspomaga proces gojenia, jednocześnie redukując ryzyko zakażenia (np. GranuSEPT płyn do przemywania ran, Microdacyn Wound Care, Granudacyn).

• Poliheksanid + Poloksamer to połączenie stosowane w oczyszczaniu i dezynfekcji ran, zwłaszcza tych trudnogojących się. Poliheksanid działa przeciwdrobnoustrojowo, eliminując bakterie z rany, podczas gdy poloksamer, jako środek powierzchniowo czynny, ułatwia usuwanie martwych tkanek i biofilmu, co przyspiesza proces gojenia. Preparaty zawierające tę kombinację są często stosowane w leczeniu ran przewlekłych (np. SutriSept).

• Poliheksanid + Betaina to połączenie głównie stosowane w dezynfekcji ran przewlekłych i pooperacyjnych. Poliheksanid działa antybakteryjnie, tworząc barierę ochronną, która zapobiega infekcjom. Betaina, jako środek myjący, pomaga usunąć biofilm i inne zanieczyszczenia z rany, wspierając proces oczyszczania i gojenia. Preparaty z tą kombinacją są stosowane w leczeniu trudno gojących się ran (np. Prontosan roztwór do przemywania ran).

• Woda utleniona, czyli 3% roztwór nadtlenku wodoru, działa poprzez uwalnianie tlenu, który mechanicznie oczyszcza ranę, eliminując bakterie i inne drobnoustroje. Charakterystyczne pienienie pomaga usunąć brud i martwe tkanki z rany. Choć woda utleniona jest skuteczna w krótkotrwałym stosowaniu, należy jej używać ostrożnie, ponieważ długotrwałe stosowanie może opóźnić proces gojenia (np. Woda utleniona, Woda utleniona Apteo Med).

• Etakrydyna, najczęściej w postaci mleczanu etakrydyny, to łagodny środek antyseptyczny o działaniu bakteriostatycznym stosowany w leczeniu zakażonych ran, owrzodzeń oraz drobnych skaleczeń. Ze względu na swoje delikatne działanie, etakrydyna może być używana na wrażliwe obszary skóry, co czyni ją odpowiednim wyborem do długotrwałej dezynfekcji (np. Rywanol 0,1%, Rivel).

• Jodopowidon działa antyseptycznie, zwalczając bakterie, wirusy i grzyby. Dzięki stopniowemu uwalnianiu jodu, działa długotrwale i mniej drażniąco niż tradycyjna jodyna. Jodopowidon może być używany na różne rodzaje ran, a jego łagodniejsze działanie sprawia, że jest odpowiedni dla osób z wrażliwą skórą (np. Betadine maść, Betadine).

• Jodyna to środek antyseptyczny, który składa się z roztworu jodu w alkoholu. Jest znana ze swojego silnego działania przeciwbakteryjnego, przeciwwirusowego i przeciwgrzybiczego. Jodyna działa poprzez denaturację białek drobnoustrojów, co prowadzi do ich szybkiego zniszczenia. Ze względu na zawartość alkoholu, jodyna może powodować podrażnienia, zwłaszcza na otwartych ranach i wrażliwej skórze. Jest powszechnie stosowana do dezynfekcji drobnych skaleczeń, ran oraz jako środek odkażający przed zabiegami chirurgicznymi. Jodyna ma charakterystyczny kolor, który może pozostawiać przebarwienia na skórze (np. Apteczka Babuni Jodyna, Jodyna 3% Avena).

• Srebro jonowe to nowoczesny środek antyseptyczny o silnych właściwościach antybakteryjnych. Działa poprzez zakłócanie funkcji komórkowych bakterii, co prowadzi do ich zniszczenia. Jony srebra są szczególnie skuteczne w leczeniu ran trudno gojących się, takich jak owrzodzenia, oparzenia oraz przewlekłe rany. Srebro jonowe pomaga również w regeneracji tkanek i zapobiega nawrotom infekcji (np. Kelatis, NanoSilver Prodiab).

• Kwas borowy to substancja antyseptyczna i przeciwgrzybicza, która jest często stosowana w leczeniu drobnych ran, oparzeń oraz infekcji skóry. Działa poprzez denaturację białek drobnoustrojów, co uniemożliwia ich wzrost i rozwój. Kwas borowy ma także właściwości łagodzące, co może pomóc w zmniejszeniu podrażnień oraz wspierać gojenie się ran (np. Borasol, Borasol roztwór do stosowania na skórę).

Błędy przy dezynfekcji ran

• Zbyt częste dezynfekowanie rany. Przesadne stosowanie środków dezynfekujących może prowadzić do wysuszenia skóry i opóźnienia gojenia, np. regularne stosowanie wody utlenionej może opóźniać regenerację rany.

• Stosowanie zbyt silnych środków. Używanie wysokiego stężenia środków antyseptycznych, takich jak alkohol, może podrażniać tkanki i opóźniać gojenie rany.

• Pomijanie mycia rąk przed dezynfekcją.

• Niedokładne oczyszczenie rany przed dezynfekcją. Pozostawienie zanieczyszczeń w ranie przed zastosowaniem środka dezynfekującego może zmniejszyć jego skuteczność.

• Brak pełnego pokrycia rany środkiem dezynfekującym.

• Używanie przeterminowanych środków odkażających.

Źródła

1. Wytyczne postępowania miejscowego w ranach niezakażonych, zagrożonych infekcją oraz zakażonych — przegląd dostępnych substancji przeciwdrobnoustrojowych stosowanych w leczeniu ran. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran.

2. Nagle SM, Stevens KA, Wilbraham SC. Wound Assessment, 2024 Jan.