Toksyna botulinowa A (botulinum toxin a)

Toksyna botulinowa (inaczej botulinum toxin a) to silnie działająca neurotoksyna wytwarzana przez bakterie Clostridium botulinum, wykorzystywana w leczeniu różnych chorób neurologicznych i mięśniowych, a także w terapii nadmiernej potliwości i medycynie estetycznej. Działa poprzez blokowanie impulsów nerwowych, co skutkuje m.in. czasowym rozluźnieniem mięśni lub zahamowaniem wydzielania potu. 

W aptekach dostępne są preparaty zawierające toksynę botulinową wyłącznie na receptę w formie roztworu do wstrzykiwań (np. Azzalure, Botox, czy Vistabel).

Spis treści

Na co stosowana jest toksyna botulinowa?

Jak działa toksyna botulinowa?

Jak stosować toksynę botulinową?

Po jakim czasie działa toksyna botulinowa?

Jakie są przeciwwskazania do stosowania toksyny botulinowej?

Czy toksyna botulinowa wchodzi w interakcje z innymi lekami?

Jakie są najczęstsze skutki uboczne po zastosowaniu toksyny botulinowej?

Czy toksyna botulinowa jest bezpieczna?

Czy toksynę botulinową można stosować w ciąży i podczas karmienia piersią (laktacji)?

Źródła

Na co stosowana jest toksyna botulinowa?

Toksynę botulinową typu A stosuje się w leczeniu:

• spastyczności ogniskowej kończyn górnych i dolnych (u dorosłych i dzieci od 2. roku życia z mózgowym porażeniem dziecięcym),

• kurczowego kręczu szyi,

• kurczu powiek i połowiczego kurczu twarzy,

• nietrzymania moczu spowodowanego neurogenną nadreaktywnością wypieracza,

• nadmiernej potliwości pach,

• przewlekłego ślinotoku z powodu zaburzeń neurologicznych

Jak działa toksyna botulinowa?

Toksyna botulinowa blokuje uwalnianie acetylocholiny w zakończeniach nerwowo-mięśniowych, przez co dochodzi do czasowego porażenia mięśni lub zmniejszenia aktywności gruczołów potowych. Efekt działania jest odwracalny i zazwyczaj utrzymuje się od 12 do 16 tygodni. Po tym czasie możliwe jest powtórzenie terapii.

Jak stosować toksynę botulinową?

Preparaty z toksyną botulinową podawane są wyłącznie przez lekarza, który ustala dawkę i lokalizację iniekcji w zależności od wskazania, masy ciała, aktywności mięśni oraz wcześniejszej odpowiedzi pacjenta. 

Wstrzyknięcia wykonuje się domięśniowo lub śródskórnie, a ich częstotliwość podawania różni się w zależności od wskazania.

Po jakim czasie działa toksyna botulinowa?

Pierwsze efekty terapii zwykle pojawiają się w ciągu 2-7 dni od podania leku, a poprawa następuje zazwyczaj w ciągu pierwszych dwóch tygodni po wstrzyknięciu produktu. Kolejne dawki powinny być podane po ustąpieniu poprawy klinicznej od ostatniej dawki, jednak nie wcześniej niż po trzech miesiącach.  

Jakie są przeciwwskazania do stosowania toksyny botulinowej?

Toksyna botulinowa nie powinna być stosowana u pacjentów, u których występuje:

• nadwrażliwość na składniki preparatu,

• aktywne zakażenie dróg moczowych (przy leczeniu nietrzymania moczu),

• ciężkie zaburzenia połykania lub oddychania,

• choroba wpływająca na przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe (np. miastenia).

Czy toksyna botulinowa wchodzi w interakcje z innymi lekami?

Tak. Działanie toksyny botulinowej może być nasilone przez leki wpływające na przewodnictwo nerwowo-mięśniowe, takie jak:

• antybiotyki aminoglikozydowe (np. gentamycyna, tobramycyna, neomycyna) i spektynomycyna,

• leki zwiotczające mięśnie (np. tubokuraryna, pankuronium, pridinol),

• leki przeciwspastyczne, czy miorelaksacyjne  (np. tyzanidyna, tolperyzon).

Z kolei atropina oraz 4-aminochinoliny (np. chlorochina) mogą osłabiać działanie toksyny botulinowej. Należy powiadomić lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach przed rozpoczęciem terapii.

Jakie są najczęstsze skutki uboczne po zastosowaniu toksyny botulinowej?

Najczęściej zgłaszane działania niepożądane to:

• osłabienie mięśni,

• ból w miejscu wstrzyknięcia,

• objawy grypopodobne,

• zaburzenia widzenia, opadanie powieki (w przypadku leczenia okolic oczu),

• zaburzenia połykania (przy leczeniu kręczu szyi),

• infekcje dróg moczowych (w leczeniu nietrzymania moczu).

Czy toksyna botulinowa jest bezpieczna?

Tak, jeśli stosowana jest zgodnie ze wskazaniami przez przeszkolonego lekarza. Ryzyko działań niepożądanych jest większe przy podaniu nieprawidłowej dawki lub w niewłaściwe miejsce. 

Czy toksynę botulinową można stosować w ciąży i podczas karmienia piersią (laktacji)?

Stosowanie toksyny botulinowej w ciąży nie jest zalecane, chyba że potencjalne korzyści przewyższają ryzyko dla płodu. Nie ma wystarczających badań na temat tego, czy substancja przenika do mleka matki, dlatego jej stosowanie w okresie karmienia nie jest rekomendowane.

Źródła

1. Charakterystyka Produktu Leczniczego Preparatu Azzalure.

2. Charakterystyka Produktu Leczniczego Preparatu Botox.

3. Charakterystyka Produktu Leczniczego Preparatu Vistabel.

4. Charakterystyka Produktu Leczniczego Preparatu Bocouture.

5. Charakterystyka Produktu Leczniczego Preparatu Alluzience.

6. https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2011/103000s5236lbl.pdf

7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557387/