Adrenalina (epinephrine)

Adrenalina (inaczej epinefryna) to bardzo silnie działająca substancja z grupy katecholamin, występująca naturalnie w ludzkim organizmie jako hormon i neuroprzekaźnik. Stosuje się ją w stanach zagrożenia życia - na przykład przy zatrzymaniu krążenia, silnej reakcji alergicznej (wstrząsie anafilaktycznym) albo ciężkim napadzie astmy.  Działa bardzo szybko - może przerwać atak anafilaksji lub astmy, przywracając prawidłową pracę układu oddechowego i krążenia.

Adrenalina jest dostępna wyłącznie na receptę. Występuje w postaci iniekcji (np. Epipen Senior, Epipen Jr., Adrenalina WZF 0,1%).

Spis treści

Jakie właściwości ma adrenalina?

Kiedy stosuje się adrenalinę?

Jak podawać adrenalinę?

Jakie są skutki uboczne stosowania adrenaliny?

Jakie są przeciwwskazania do stosowania adrenaliny?

Z jakimi substancjami adrenalina wchodzi w interakcje?

Czy adrenalinę można stosować w ciąży?

Czy adrenalina jest bezpieczna przy karmieniu piersią (podczas laktacji)?

Jak przechowywać adrenalinę?

Źródła

Jakie właściwości ma adrenalina?

• Adrenalina zwiększa kurczliwość serca i przyspiesza tętno,

• zwiększa ciśnienie skurczowe i obniża ciśnienie rozkurczowe,

• rozszerza oskrzela,

• działa rozkurczowo w obrębie przewodu pokarmowego i spowalnia jego perystaltykę,

• podwyższa stężenie glukozy, triglicerydów i cholesterolu LDL we krwi.

Kiedy stosuje się adrenalinę?

Adrenalina znajduje zastosowanie głównie w stanach zagrożenia życia: w nagłym zatrzymaniu krążenia (w celu przeprowadzenia resuscytacji krążeniowo-oddechowej), we wstrząsie anafilaktycznym i innych ostrych reakcjach alergicznych czy w napadach astmy oskrzelowej (w celu przerwania skurczu oskrzeli). Wykorzystuje się ją również w stomatologii jako dodatek do środków miejscowo znieczulających, dzięki czemu znieczulenie trwa dłużej. Jednak w takich preparatach adrenalina występuje w bardzo małych stężeniach.

Jak podawać adrenalinę?

Adrenalinę podaje się w iniekcji podskórnie, domięśniowo lub dożylnie (ta ostatnia droga zarezerwowana jest wyłącznie dla pacjentów z zagrożeniem życia). 

W przypadku wstrzykiwaczy automatycznych, takich jak Epipen Senior lub Epipen Jr, lek należy wstrzykiwać domięśniowo w przednio-boczną część uda, a nie w pośladki. Wstrzyknięcie może być wykonane przez ubranie lub bezpośrednio w skórę.

Jakie są skutki uboczne stosowania adrenaliny?

Stosowanie adrenaliny wiąże się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, takich jak: kołatania i zaburzenia rytmu serca, nagły wzrost ciśnienia tętniczego (czasami prowadzący do wylewu krwi do mózgu), trudności w oddychaniu, nudności i wymioty. U pacjentów obserwuje się również bóle i zawroty głowy, niepokój czy uczucie zimna w obrębie dłoni i stóp.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania adrenaliny?

W stanach zagrożenia życia, w tym w nagłych reakcjach alergicznych, nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do zastosowania adrenaliny. Jednak, w pozostałych wskazaniach, np. jako dodatek do znieczulenia, przeciwwskazaniem do zastosowania tego leku może być: nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą, znajdującą się w preparacie, choroba serca (np. choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu, niewydolność, świeży zawał), jaskra, ciężka niewydolność nerek, cukrzyca, miażdżyca, źle wyrównane nadciśnienie tętnicze czy przerost prostaty.

Z jakimi substancjami adrenalina wchodzi w interakcje?

Istnieje cały szereg leków, które mogą nasilać działanie adrenaliny. Należą do nich:

• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (np. opipramol, doksepina) w połączeniu z wenlafaksyną lub milnacipranem,

• moklobemid (może wywołać nagłe zwiększenie ciśnienia tętniczego i zaburzenia rytmu serca),

• preparaty blokujące COMT (np. entakapon),

• hormony tarczycy,

• teofilina,

• oksytocyna,

• cholinolityki (np. atropina, biperyden),

• sympatykomimetyki (np. salbutamol, klonidyna),

• niektóre leki przeciwalergiczne (difenhydramina, chlorfeniramina),

• lewodopa,

• alkohol.

Oprócz tego, podczas podawania adrenaliny i nieselektywnych β-adrenolityków (np. propranololu, sotalolu) mogą wystąpić ciężkie nadciśnienie tętnicze i spowolnienie akcji serca. Substancję należy stosować ostrożnie u osób przyjmujących leki zwiększające ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca (np. glikozydy naparstnicy, chinidynę, chlorowcowane środki znieczulające).

Czy adrenalinę można stosować w ciąży?

Brakuje wystarczających danych na temat bezpieczeństwa stosowania adrenaliny w ciąży. Z tego powodu, lek można stosować w ciąży tylko w przypadku zagrożenia życia. 

Czy adrenalina jest bezpieczna przy karmieniu piersią (podczas laktacji)?

Adrenalina w bardzo niewielkim stopniu przenika do mleka kobiecego, więc mało prawdopodobne jest, aby wywierała wpływ na dziecko karmione piersią.

Jak przechowywać adrenalinę?

Wstrzykiwacze automatyczne z adrenaliną (takie jak Epipen Senior, Epipen Jr.) należy zawsze nosić przy sobie (np. w torbie lub kieszeni) na wypadek nagłego ataku anafilaktycznego. Mają określony termin ważności:

• Epipen Jr. - ważny przez 19 miesięcy,

• Epipen Senior - ważny przez 2 lata.

Po upływie tego czasu trzeba je wymienić na nowe. Należy to zrobić również wtedy, gdy roztwór w środku zmieni kolor (nie jest już przezroczysty) albo pojawi się w nim osad. Wstrzykiwacz jest jednorazowy - po użyciu nie nadaje się do ponownego wykorzystania i trzeba go wyrzucić.

Należy przechowywać go w temperaturze poniżej 25°C, ale nie wkładać do lodówki ani do zamrażarki, bo może ulec uszkodzeniu. 

Źródła

1. https://go.drugbank.com/drugs/DB00668

2. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/eurneffy

3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37713411/

4. Charakterystyka Produktu Leczniczego Adrenalina WZF 0,1%

5. Charakterystyka Produktu Leczniczego Epipen Senior

6. Charakterystyka Produktu Leczniczego Epipen Jr