Choć wydawać by się mogło, że choroby pasożytnicze są problemem głównie w krajach rozwijających się, w Polsce szacunkowo cierpi na nie około 10% społeczeństwa, z czego większość stanowią dzieci. Wśród popularnych chorób pasożytniczych wymienia się te powodowane przez pasożyty wewnętrzne, np. glistnice, owsicę, tasiemczycę oraz powodowane przez pasożyty zewnętrzne – wszawicę czy świerzb.
Spis treści
Jakie choroby pasożytnicze występują najczęściej w Polsce i czym się objawiają?
W jaki sposób leczyć zakażenia pasożytnicze?
Zakażenie pasożytnicze-profilaktyka
Jakie choroby pasożytnicze występują najczęściej w Polsce i czym się objawiają?
Do popularnych chorób wywołanych przez pasożyty w naszym kraju zalicza się owsicę, świerzb, wszawicę, lambliozę, toksoplazmozę oraz występujące sporadycznie – glistnice, toksokarozę i tasiemczycę.
Owsica
Owsica to choroba pasożytnicza wywoływana przez owsika ludzkiego (Enterobius vermicularis). Do zarażenia dochodzi zwykle drogą fekalno-oralną (połknięcie jaj pasożyta) poprzez brudne ręce, pościel, ubrania. Choroba przebiega najczęściej bezobjawowo lub skąpoobjawowo - samice owsika oraz jaja pasożyta mogą wywoływać nocny świąd w okolicy odbytu. Przy długotrwałym zakażeniu może pojawić się brak łaknienia, bladość skóry, cienie pod oczami, dolegliwości ze strony układu pokarmowego oraz zmiany wypryskowe, wysypka i stan zapalny skóry w okolicy odbytu.
Wszawica
Wszawica może być powodowana przez wesz ludzką głowową (Pediculus humanus capitis), wesz odzieżową (Pediculus humanus corporis) lub wesz łonową (Pthirus pubis). Wszawicą zarazić można się poprzez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną lub przez kontakt z jej odzieżą, na której znajdują się pasożyty. Charakterystycznym objawem choroby jest świąd skóry (w przypadku najczęściej występującej wszy głowowej - owłosionej skóry głowy). W miejscu ugryzień mogą być widoczne czerwone, drobne plamki. Na skutek nadkażeń bakteryjnych, w obrębie ugryzień z czasem może dochodzić do zmian ropnych oraz pojawiania się wyprysków.
Świerzb
Przyczyną świerzbu jest zakażenie świerzbowcem ludzkim (Sarcoptes scabiei), do którego dochodzi przez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną lub jej rzeczami osobistymi (np. pościelą). Objawami zakażenia są pojawiające się pod skórą drążone przez pasożyta "korytarze", którym towarzyszy świąd i obrzęk. Zmiany umiejscowione są najczęściej między palcami rąk, w okolicach stawów nadgarstkowych i skokowych, pasa, pępka, dołów pachowych i pachwinowych, piersi, pośladków oraz narządów płciowych. Z czasem w miejscach bytowania świerzbowca może dochodzić do nadkażeń bakteryjnych.
Toksoplazmoza
Toksoplazmoza, wywoływana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii to choroba pasożytnicza, gdzie człowiek jest jedynie nosicielem pośrednim pasożyta, natomiast nosicielem ostatecznym są koty. Do zarażenia najczęściej dochodzi przez spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa zawierającego oocysty, rzadziej żywności lub wody zanieczyszczonej kocimi odchodami. Zakażenie jest również możliwe przezłożyskowo lub na skutek przetoczenia krwi. U osób z prawidłową odpornością choroba w większości przypadków przebiega bezobjawowo. Jeżeli pojawiają się objawy, najczęściej stwierdza się powiększenie (jednego lub kilku) węzłów chłonnych z ogólnymi objawami zakażenia, rzadziej zespół mononukleozopodobny, bardzo rzadko – zajęcie ośrodkowego układu nerwowego czy zmiany oczne.
Lamblioza (giardioza)
Do zakażenia pierwotniakiem wywołującym lambliozę (Giardia lamblia) dochodzi poprzez połknięcie cyst pasożyta (droga fekalno-oralna), np. przez picie zanieczyszczonej wody, spożywanie owoców mytych skażoną wodą, korzystanie ze zbiorników wodnych zanieczyszczonych odchodami. Choroba przebiega najczęściej bezobjawowo lub skąpoobjawowo. W jej przebiegu często występuje biegunka, mogą pojawić się również bóle brzucha, objawy alergiczne i toksyczne, rzadziej niedokrwistość czy żółtaczka. Wysokie ryzyko nosicielstwa występuje u małych dzieci, imigrantów, podróżników, osób z obniżoną odpornością (niedobór IgA) oraz chorych na mukowiscydozę.
Toksokaroza
W przypadku toksokarozy człowiek jest jedynie przypadkowym żywicielem pasożyta - glisty psiej (Toxocara canis) lub glisty kociej (Toxocara cati). Oznacza to, że w jego organizmie nie dochodzi do rozwinięcia się postaci dorosłej pasożyta. Do zakażenia dochodzi poprzez połknięcie inwazyjnych jaj glisty. Przebieg choroby cechuje najczęściej brak objawów lub ich niewielka ilość. Może ona również manifestować się nagłymi, nasilonymi objawami ogólnymi. W zajętych narządach larwy wywołują silny odczyn zapalny, prowadzący do objawów klinicznych, których rodzaj zależy od miejsca bytowania larw. Do wczesnych objawów zalicza się m.in. osłabienie, bóle brzucha, głowy, oczu i kończyn, zmniejszone łaknienie, mdłości, stany podgorączkowe.
Tasiemczyca
Tasiemczyca jest chorobą pasożytniczą układu pokarmowego wywoływaną przez tasiemce. Człowiek jest żywicielem ostatecznym dla tasiemca nieuzbrojonego, uzbrojonego, karłowatego oraz bruzdogłowca szerokiego, a także żywicielem pośrednim dla tasiemców bąblowcowych i uzbrojonego (wągrzyca). Zdarza się również, że jest żywicielem przypadkowym tasiemca psiego i szczurzego. Do zarażenia dochodzi najczęściej poprzez spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa wołowego lub wieprzowego wraz z wągrami. Objawy choroby narastają stopniowo w ciągu kilku miesięcy od zarażenia i są mało charakterystyczne. Najczęściej występują zaburzenia łaknienia (zwiększone lub upośledzone łaknienie), spadek masy ciała, bóle brzucha, nudności, biegunka lub zaparcia. Rzadziej pojawiają się wymioty, zaburzenia snu, osłabienie czy niedokrwistość. W przypadku wągrzycy objawy zależą od ilości oraz umiejscowienia wągrów i najczęściej prowadzą do upośledzenia zajętych narządów, z kolei objawem bąblowicy jest powstawanie zmian na narządach, gdzie wytwarzane są główki kolejnych tasiemców.
Glistnica
Glistnica powodowana jest przez zarażenie się glistą ludzką (Ascaris lumbricoide). Do zarażenia dochodzi poprzez połknięcie dojrzałego jaja inwazyjnego pasożyta poprzez pokarmy zabrudzone jajami glist oraz zanieczyszczoną ziemię. Świeże, niedojrzałe jaja pasożyta nie stanowią zagrożenia dla człowieka, dlatego samozakażenie oraz bezpośrednie zarażenie od drugiego człowieka nie są możliwe. Objawy choroby różnią się w zależności od stadium rozwojowego pasożyta i narządu, w którym aktualnie się znajduje. Jednym z pierwszych objawów glistnicy jest kaszel (czasem z odkrztuszaniem krwawej wydzieliny i wymiotami), złe samopoczucie i gorączka, które nasilają się w nocy i ustępują samoistnie po ok.2 tygodniach. Następnie pojawiają się bóle brzucha, wzdęcia, mdłości, wymioty, brak łaknienia oraz biegunka lub zaparcia, a także apatia, objawy alergiczne i zaburzenia snu, które mogą utrzymywać się przez cały okres obecności glisty w przewodzie pokarmowym (ok. 2 lat).
W jaki sposób leczyć zakażenia pasożytnicze?
Leczenie chorób wywołanych przez pasożyty zewnętrzne
Wśród preparatów przeciwpasożytniczych dostępnych na rynku, w szczególności przeważają produkty na wszawicę. Mogą zawierać one w swoim składzie permetrynę, wyciągi ziołowe tradycyjnie stosowane przy wszawicy (np. ziele wrotycza czy piołunu) lub substancje szczelnie pokrywające pasożyta, które odcinają mu dostęp powietrza (np. oleje naturalne lub dimetikon). Preparaty na wszawicę dostępne są w postaci szamponów, sprejów lub płynów nakładanych na skórę głowy. Do wyczesywania wszy i gnid przydatne są specjalne grzebienie na wszy, które często dołączane są do tego typu produktów.
 |
 |
W przypadku świerzbu stosuje się miejscowo preparaty zawierające permetrynę (np. Infectoscab 5%, Permetryna Scabinol), krotamiton (np. Crotamiton Farmapol) oraz związki siarki.
Leczenie chorób wywołanych przez pasożyty wewnętrzne
W leczeniu zakażeń pasożytami wewnętrznymi stosuje się najczęściej preparaty zawierające w swoim składzie:
mebendazol (np. Vermox),
pyrantel (np. Pyrantelum Owix)
albendazol (np. Zentel)
Wymienione substancje są skuteczne w terapii owsicy, glistnicy, czy w zakażeniu tęgoryjcem.
Terapia lambliozy opiera się na objawowym leczeniu występującej biegunki oraz stosowaniu preparatów zawierających w swoim składzie np. tynidazol (np. Tinidazolum Polpharma), metronidazol, czy wspomniane już albendazol i mebendazol.
Bezobjawowe zakażenie toksoplazmozą zwykle nie wymaga leczenia. Wyjątek stanowią jednak zakażone kobiety ciężarne, u których stosuje się leczenie mające na celu profilaktykę zarażenia płodu. Podobnie jak w przypadku toksoplazmozy, bezobjawowa toksokaroza również nie wymaga leczenia. U osób z potwierdzonym zakażeniem oraz objawami klinicznymi podaje się leki przeciwpasożytnicze.
Zakażenie pasożytnicze-profilaktyka
Profilaktyka chorób pasożytniczych obejmuje zachowanie podstawowych zasad higieny - mycie rąk przed posiłkiem i po wyjściu z toalety, dbanie o codzienną higienę ciała, noszenie czystych ubrań i regularną wymianę tekstyliów codziennego użytku, takich jak ręczniki czy pościel. Aby zminimalizować ryzyko zakażenia pasożytniczego, należy w odpowiedni sposób przygotowywać swoje pożywienie – unikać surowego i niedogotowanego mięsa nieznanego pochodzenia, myć przed spożyciem warzywa i owoce, unikać picia wody niezdatnej do spożycia (również tej ze strumieni i rzek). Przed podróżą tropikalną należy zapoznać się z sytuacją epidemiczną danego kraju, co pozwoli na wprowadzenie wcześniejszej profilaktyki, np. przeciwmalarycznej. W przypadku chorób pasożytniczych, podobnie jak w profilaktyce innych chorób zakaźnych, niezwykle ważna jest izolacja osób z potwierdzonym zakażeniem.
Źródła
https://podyplomie.pl/pediatria/12173,najczestsze-zarazenia-pasozytnicze-w-polsce
"Diagnostyka, leczenie i profilaktyka najczęstszych chorób pasożytniczych u dzieci – problemy współczesnego pediatry i specjalisty medycyny rodzinnej" Anna Własienko, Ernest Kuchar
https://www.gov.pl/web/psse-bydgoszcz/profilaktyka-chorob-pasozytniczych-owsica-wszawica-swierzb
mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne
2025-04-11
redaktor: Klaudia Ćwiąkała, mgr farm.
ostatnia zmiana: 11.04.2025 10:27:49
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.