Drobne zadrapania, skaleczenia, otarcia to rany, które zwykle goją się szybko i bez komplikacji. Niestety, nie o każdej ranie można tak szybko zapomnieć. Rany przewlekłe (np. oparzenia, odleżyny, owrzodzenia), zainfekowane czy pooperacyjne zazwyczaj goją się dłużej i często wymagają bardziej profesjonalnego podejścia. Pomocne wtedy mogą okazać się opatrunki specjalistyczne dostępne w aptekach.
Spis treści
Opatrunek pierwotny czy wtórny?
Wybrane rodzaje opatrunków i ich charakterystyka
Opatrunki dostosowane do konkretnych części ciała
Jak często zmieniać opatrunek?
Czy każdy opatrunek można docinać?
Opatrunek pierwotny czy wtórny?
Opatrunek pierwotny to ten, który bezpośrednio przylega do rany. Jego zadaniem jest, m.in. zapewnienie odpowiedniego środowiska gojenia się rany i ochrona przed jej nadkażeniem (niekiedy zawiera substancje o działaniu przeciwbakteryjnym). Rodzaje opatrunków pierwotnych przedstawiono w tabeli niżej.
Opatrunkiem wtórnym nazywamy opatrunek, mający na celu:
pochłanianie nadmiaru wysięku, wypływającego poza opatrunek pierwotny,
przymocowanie opatrunku pierwotnego do rany, zwłaszcza w sytuacji korzystania z nieprzylepnego opatrunku lub mocowania opatrunku na problematycznej części ciała czy rozległej ranie,
zwiększenie ochrony rany przed zabrudzeniami,
zapobieganie wysychaniu opatrunku pierwotnego (warto rozważyć jego zastosowanie także w przypadku aplikacji opatrunku w postaci żelu).
Za opatrunek wtórny mogą posłużyć, np. opatrunki z superabsorbentem (np. Zetuvit Plus, Vliwasorb Pro), hydrowłókniste (np. Aquacel Foam przylepny), gazowe (kompresy opatrunkowe z warstwą przylepną lub nieprzylepne, mocowane dodatkowo bandażem lub przylepcem).
Wybrane rodzaje opatrunków i ich charakterystyka
Rodzaje opatrunków |
Charakterystyka |
Zastosowanie |
Przykłady |
|---|---|---|---|
Alginianowe |
Kompresy zbudowane z włókien alginianu wapniowego lub wapniowo-sodowego. Chłoną wysięk, przekształcając się w żel. Tworzą tym samym odpowiednie środowisko dla gojenia się rany. Ponadto uwolnione jony wapnia przyspieszają proces krzepnięcia krwi. Wymagają opatrunku wtórnego. |
|
|
Foliowe |
Wykonane z półprzepuszczalnej, samoprzylepnej, wodoodpornej folii, która chroni ranę przed środowiskiem zewnętrznym. Jednocześnie przepuszczają parę wodną i tlen, zapobiegając tym samym przesuszeniu rany czy też powstaniu zbyt wilgotnego środowiska. |
|
|
Hydroaktywne |
Cechuje je mechanizm płucząco-absorpcyjny — wydzielają roztwór Ringera i jednocześnie wchłaniają wydzielinę z rany. Płyn Ringera ma na celu przepłukanie rany i oczyszczenie jej z wysięku, martwicy czy bakterii. W efekcie opatrunek tworzy optymalnie wilgotne środowisko dla gojenia się rany. Niektóre opatrunki mogą zawierać w składzie dodatkowo biguanid poliheksametylenowy (PHMB) o działaniu przeciwbakteryjnym. |
|
Hydroclean Plus, HydroClean Advance, HydroClean Advance Cavity na głębokie rany |
Hydrokoloidowe |
Składają się z polimerów, które chłoną wysięk i pęcznieją, utrzymując właściwe nawilżenie rany. Ponadto są zdolne do zakwaszania środowiska rany, tworząc warunki niekorzystne dla rozwoju bakterii (nie należy ich jednak stosować na rany zainfekowane). |
|
|
Hydrowłókniste |
Wykorzystują technologię Hydrofiber®. W kontakcie z wysiękiem żelują, tworząc optymalne środowisko do gojenia się rany. Niektóre zawierają warstwę pianki poliuretanowej. |
Aquacel Extra, Aquacel Ag+ Extra, Aquacel Foam przylepny, Aquacel Ag Foam nieprzylepny, |
|
Hydrożelowe |
Zbudowane z polimerów i wody (stanowiącej >90%), zapewniają wilgotne środowisko w obrębie łożyska rany. Mają ograniczone zdolności pochłaniania wysięku. Poprzez pobudzanie mechanizmów autolizy w obrębie rany wspierają jej oczyszczanie z martwicy. W przypadku oparzeń uwalniają wodę, która natychmiastowo nawilża i chłodzi oparzone miejsce. |
|
w postaci żelu: GranuGel, Intrasite Gel Hydrożel w postaci plastra: Aqua-Gel, Aqua-Gel okrągły |
Impregnowane |
Mają strukturę siatki, która impregnowana jest maścią hydrofobową, np. wazeliną, silikonem, parafiną. Niektóre zawierają substancje o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, np. srebro, octan chlorheksydyny, jodopowidon. Struktura opatrunku umożliwia swobodny odpływ wysięku. Nie ma jednak właściwości chłonnych, dlatego konieczne jest jednoczesne stosowanie opatrunku wtórnego. Opatrunki tego rodzaju nie wysychają na powierzchni rany, są bezbolesne w usuwaniu. |
|
standardowe: Atrauman, Grassolind Neutral z dodatkiem srebra: Atrauman Ag, Aquacel Ag+ Extra z dodatkiem octanu chlorheksydyny: Bactigras z jodopowidonem: Inadine |
Lipidokoloidowe (z matrycą TLC) |
Matryca TLC (technologia lipido-koloidowa) to połączenie hydrokoloidu i cząstek tłuszczu. W kontakcie z wysiękiem powstaje żel, który zapewnia właściwe warunki dla gojenia się rany. Tego typu opatrunki są łatwe i bezbolesne w usuwaniu. Niektóre zawierają dodatkowo warstwę chłonną z pianki poliuretanowej. |
UrgoClean, UrgoClean Ag, UrgoTul, UrgoTul Absorb, UrgoTul Ag/Silver |
|
Piankowe |
Wykonane z wielowarstwowej pianki poliuretanowej, zdolnej do pochłaniania wysięku. Im większe pory opatrunku, tym szybciej chłonie on wysięk. Zwiększa się wtedy jednak ryzyko pojawienia się tzw. efektu ssącego, któremu mogą towarzyszyć dolegliwości bólowe. |
|
Allevyn Adhesive, Allevyn Heel, Allevyn Ag Adhesive, Mepilex Border Ag, Suprasorb P nieprzylepny |
Z superabsorbentem |
Rdzeń opatrunku stanowi tzw. superabsorbent, który jest zdolny do pochłaniania dużych ilości wysięku, jak i drobnoustrojów. Wspiera utrzymanie odpowiedniego środowiska dla gojenia oraz zmniejsza ryzyko maceracji skóry wokół rany. |
|
|
Z węglem aktywowanym |
Zawarty w nich węgiel aktywny neutralizuje brzydki zapach z rany oraz wiąże bakterie i toksyny. |
|
Opatrunki dostosowane do konkretnych części ciała
Przymocowanie opatrunku nie zawsze jest proste. Opatrzenie rany w okolicach kości krzyżowej lub na łokciu, kolanie czy pięcie może stanowić nie lada wyzwanie, z uwagi na kształt czy ruchomość tych struktur. Stabilność opatrunku można uzyskać poprzez jego odpowiednie docięcie i dobór właściwego produktu mocującego, np. bandażu lub przylepca. W podtrzymaniu opatrunku na różnych częściach ciała pomocna może być elastyczna siatka opatrunkowa, dostępna w różnych rozmiarach (np. Codofix).
Można także rozważyć zastosowanie opatrunku o wyprofilowanym kształcie. Na rynku dostępne są niektóre rodzaje opatrunków dopasowane do poszczególnych części ciała, wśród których wyróżnić można, m.in.:
opatrunki piankowe na piętę lub łokieć (np. Allevyn Heel, Allevyn Life Heel, Biatain Adhesive Heel), także ze srebrem (np. Allevyn Ag Heel, Biatain Ag Adhesive Heel),
opatrunki piankowe na okolice kości krzyżowej (np. Allevyn Sacrum), także ze srebrem (np. Allevyn Ag Sacrum),
opatrunki hydrokoloidowe na piętę, łokieć, kolano, okolice kości krzyżowej (np. Coloplast Comfeel plus - wersje contour i sacral).
Jak często zmieniać opatrunek?
Odpowiedź brzmi — to zależy. W tej kwestii należy kierować się zaleceniami specjalisty i producenta, jak i obserwacją opatrunku i rany.
Obserwacja opatrunku jest szczególnie istotna. Ważnym sygnałem natychmiastowej potrzeby zmiany opatrunku jest jego przeciekanie. W niektórych przypadkach także zmiana koloru opatrunku będzie sygnalizować potrzebę jego wymiany, np. o konieczności zmiany opatrunku z jodopowidonem będzie świadczyć jego odbarwienie (utrata właściwości antyseptycznych).
Czas zmiany opatrunku będzie się różnił także w zależności od jego rodzaju. Przykładowo opatrunki hydrożelowe zaleca się zmieniać co 1 do 3 dni, a opatrunki ze srebrem maksymalnie co 7 dni (po tym czasie tracą swoje właściwości przeciwbakteryjne), podobnie jak opatrunki hydrokoloidowe czy piankowe (czas ten jest odpowiednio krótszy w zależności od intensywności wysięku, zmiany opatrunku zwykle dokonuje się częściej).
W przypadku trudności z odklejeniem opatrunku nie należy odrywać go na siłę, gdyż może to skutkować dodatkowymi uszkodzeniami zranionej tkanki. Dobrym pomysłem może okazać się namoczenie opatrunku 0,9% roztworem NaCl, który ułatwi jego delikatne odklejenie.
Czy każdy opatrunek można docinać?
Nie, bezwzględnie nie można ciąć opatrunków z węglem aktywowanym (zwiększone ryzyko przedostania się węgla do łożyska rany), jak i tych z superabsorbentem (przeciekanie wysięku na zewnątrz opatrunku) lub hydroaktywnych (zaburzenie mechanizmu działania). Pozostałe rodzaje opatrunków zazwyczaj mogą być docinane, jednak zawsze przed przecięciem opatrunku należy zapoznać się z zaleceniami producenta. Warto mieć na uwadze, aby docelowy rozmiar opatrunku był kilka centymetrów większy niż zranione miejsce.
2024-12-05
redaktor: Klaudia Ćwiąkała, mgr farm.
ostatnia zmiana: 05.12.2024 13:15:07
Dokładamy wszelkich starań, aby nasz artykuł jak najlepiej oddawał dostępne informacje, ale nie można go traktować jako konsultacji farmaceutycznej. Przed zażyciem leku należy przeczytać ulotkę, a w przypadku pytań skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Wszystkie podane w artykule nazwy produktów oraz zdjęcia są przykładowe i nie stanowią żadnej formy reklamy. Wszystkie prawa autorskie do artykułu są zastrzeżone przez GdziePoLek sp. z o.o.